افرادي كه به سرمايه‌گذاري در بازارهاي مالي علاقه دارند، قطعا نام بازار فاركس را شنيده‌اند؛ يك بازار مالي بين‌المللي كه سوالات بسياري را در ذهن سرمايه‌گذاران ايجاد كرده است. در اين مطلب ابتدا بررسي مي‌كنيم كه فاركس چيست و معاملات فاركس چگونه انجام مي‌شوند و سپس قوانين و نحوه فعاليت در آن را بررسي مي‌كنيم 

به علت ممنوعيت معاملات فاركس در ايران و بالا بودن ريسك معاملاتي آن، سرمايه‌گذاري در اين بازار مورد تائيد كارگزاري آگاه و بآشگاه مشتريان آگاه نيست.

تعريف فاركس چيست و چگونه كار مي‌كند؟

كلمه فاركس (FOREX) برگرفته از عبارتForeign Exchange Market  و به معناي تبادل ارزهاي خارجي است. همان طور كه از نام آن پيدا است فاركس بازاري است كه در آن به خريد و فروش ارز پرداخته مي‌شود و اصلي‌ترين و مهم‌ترين فعاليت در اين بازار تبديل ارزها به يكديگر است. اين تبادل براي خريد و فروش كالا، خدمات شركت‌ها و دولت‌ها، هزينه‌هاي سفر مسافران يا سرمايه‌گذاري اشخاص و بنگاه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در فاركس موسسات مالي بزرگ، بانك‌ها، شركت‌هاي چند مليتي، تجار، شركت‌هاي بيمه‌اي، شركت‌هاي صادرات و واردات، سفته‌بازها و اشخاص حقيقي، ارزهاي مختلفي چون دلار آمريكا، يورو، پوند، ين و… را مورد معامله قرار مي‌دهند. اين معامله با خريد يك ارز و فروش هم‌زمان ارزي ديگر اتفاق مي‌افتد.

بازار تبادل ارز جهاني، مكان فيزيكي مشخصي ندارد و تمامي معامله‌گران از طريق شبكه الكترونيكي در حال معامله ارزهاي مختلف هستند. با وجودي كه فاركس (OTC)Over the counter يعني بازاري بدون مكان فيزيكي است اما مراكز اصلي اين تجارت در لندن، نيويورك و توكيو واقع شده‌اند. در حال‌ حاضر بزرگترين كارگزاري‌هاي بورس دنيا در آمريكاي شمالي هستند و معاملات فاركس در اين كشور به ‌طور دقيق قانون‌گذاري شده است. البته قوانين بسيار محكمي كه براي تائيد شدن از جانب قانون‌گذاران وجود دارد باعث شده تنها تعداد كمي از شركت‌هاي ارائه‌دهنده خدمات به مشتريان در آمريكاي شمالي باقي بمانند.

سازمان‌هاي متعددي وظيفه نظارت بر فعاليت كارگزاران و جلوگيري از وقوع تخلف در بازار فاركس را بر عهده دارند. به اين سازمان‌ها، نهادهاي نظارتي يا رگولاتور گفته مي‌شود. نهادهاي زير از جمله مهم‌ترين رگولاتورها هستند:

• NFA آمريكا
• FCA انگلستان
• FINMA سوئيس
• BaFin آلمان
• Mifid اتحاديه اروپا
• ASIC استراليا
• FMA نيوزلند
• CySEC قبرس

در بازار متنوع خاورميانه، كشورهاي قبرس و امارات به‌ عنوان مقاصد برتر براي حضور قانوني كارگزاران فاركس شناخته‌ مي‌شوند. با وجودي كه به ‌تازگي تمركز روي بازارهاي در حال ‌توسعه افزايش‌ يافته است؛ براساس تعداد كارگزاران فاركس، اروپا قاره پيشرو در اين حوزه به حساب مي‌آيد و معامله‌گران اين بازار با اطمينان بيشتري با كارگزاران اين قاره همكاري مي‌كنند. گروه‌هاي مختلفي از سرمايه‌گذاران در فاركس فعاليت مي‌كنند كه در اصل بازيگران بازار هستند. اين بازيگران با اهداف و انگيزه‌هاي مختص به خود در اين بازار فعال هستند؛ گاه به منظور سفته‌بازي و گاه به منظور كسب سود‌ اما در نهايت در راستاي حفظ تماميت و ثبات بازار نقش خود را ايفا مي‌كنند.

در فاركس نيز مانند تمامي بازارهاي مالي از تحليل بنيادي و تحليل تكنيكال براي آناليز حركات قيمتي جفت ارزها استفاده مي‌شود. جفت ارزي از اصطلاحات رايج در فاركس است. به هر دو ارزي كه با يكديگر معامله مي‌شوند، جفت ارزي مي‌گويند. با بررسي وضعيت اقتصادي و سياسي دو ارز مي‌توان تحليل بنيادي مناسبي براي تبادل آن دو ارائه داد. از جمله عوامل اقتصادي كه مي‌تواند بر روند معاملات تاثير بگذارد، سياست‌هاي پولي بانك مركزي و تمايل آن‌ها به افزايش يا كاهش نرخ بهره، ميزان رشد اقتصادي، نرخ تورم و… است. براي اطلاع از رويدادهاي اقتصادي سايت‌هاي متعدد معتبري مانند  forexfactory.com،fxstreet.com  و… وجود دارند كه مي‌توان ليست كامل اين اطلاعات را تحت عنوان تقويم اقتصادي در آن‌ها مشاهده كرد.

در اين سايت‌ها علاوه بر اطلاعات، پيش‌بيني كارشناسان خبره نيز ارائه مي‌شود. با مقايسه رقم گزارش‌ شده و تفاوت آن با ميزان پيش‌بيني شده يا مقادير دوره‌هاي قبل، مي‌توان ارزش يك جفت ارز در مقابل جفت ارز ديگر را تقويت يا تضعيف كرد. از عوامل سياسي كه مي‌تواند مستقيما بر روند معاملات فاركس تاثيرگذار باشد، اخبار سياسي مانند انتخابات، جنگ و… است. در واقع سرمايه‌گذار بايد به طور مستمر پيگير اخبار سياسي كشورهاي مختلفي باشد كه قرار است ارز آن‌ها را معامله كند و چشم‌اندازي از روند آتي نرخ ارز كشورهاي مختلف داشته باشد. به ‌عنوان ‌مثال بداند كه با انتشار نتيجه رفراندوم جدايي انگلستان از اتحاديه اروپا، ارزش پوند در مقابل ارزهاي ديگر كاهش خواهد داشت. در بازار تبادل ارز جهاني، علاوه‌بر تحليل بنيادي يا فاندامنتال، تحليل تكنيكال نيز از اعتبار بالايي برخوردار است و مي‌تواند كمك فراواني به پيش‌بيني رفتار آينده قيمت كند.

 بيشتر بخوانيد:آموزش فاركس

معاملات فاركس چگونه انجام مي‌شود؟

در گذشته مبادلات ارز تنها از كانال بانك‌هاي عاملي كه امكان خريد و فروش ارز را داشتند انجام مي‌شد. اما بعد از مدتي بانك‌ها تصميم گرفتند براي افزايش منافع خود برخي از مشتريان را در اولويت سرمايه‌گذاري قرار دهند. اين اقدام بانك‌ها سبب شد كه ساير مؤسسات مالي، شركت‌هاي چند مليتي و صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري هم به اين شيوه عمل كنند. اما امروزه با همه‌گير شدن و توسعه اينترنت و با وجود كارگزاران تمامي افراد با شرايط يكسان و در هر لحظه به راحتي مي‌توانند با سفته‌بازان، شركت‌هاي سرمايه‌گذاري و… نرخ ارزها را از بانك‌هاي مختلف جمع‌‌آوري و معامله كنند. كارگزاران عامل‌هاي واسطه بين معامله‌گران و بازار معاملات فاركس هستند و مهم‌ترين نقش آن‌ها نيز انتقال سفارش‌هاي معاملاتي تريدر به بازار جهاني است. اين انتقال اطلاعات از طريق نرم‌افزارهاي اختصاصي كارگزاري صورت مي‌گيرد. نرم‌افزارهايي كه نرخ ارزها را به ‌صورت لحظه‌اي به نمايش مي‌گذارند و مشتريان نيز سفارش خود را از طريق همان نرم‌افزار‍‌ها به كارگزاري مربوطه منتقل مي‌كنند.

كارگزاري‌ها يا بروكرها در 4 دسته طبقه‌بندي مي‌شوند:

• بازار سازها (Market Maker) به اختصار MM
• بازار اصلي (No Dealing Desk) به اختصار NDD
• پردازش مستقيم سفارشات (Straight Through Processing) به اختصار STP
• پردازش مستقيم بهينه سفارشات (Electronic Communication Network) به اختصار ECN

همانطور كه اشاره كرديم براي معامله در بازار فاركس لازم است در اولين اقدام يك كارگزاري مناسب انتخاب كنيد و انجام معاملات ارزي خود را به كارگزار مورد نظرتان بسپاريد. براي اين كار بايد قراردادي بين كارگزار و شخص منعقد شود و تريدر مبلغي را كه براي سرمايه‌گذاري در اين بازار در نظر دارد به عنوان پشتوانه معاملات خود به ‌حساب كارگزار واريز كند. اين سپرده به نام خود مشتري باز مي‌شود تا پس از گشايش حساب و گرفتن نام كاربري و رمز عبوري از كارگزار، مشتري بتواند از طريق نرم‌افزار معاملاتي بر خط كارگزاري به انجام معاملات ارزي خود بپردازد. در نرم‌افزارهاي مخصوص كارگزاري اصولا مراحلي چون دريافت تقاضاهاي پيش‌خريد، پيش‌فروش و باز كردن و بستن معاملات روي كالاها يا ارزهاي به خصوص است كه هر كارگزار با استفاده از نرم‌افزار (پلتفرم) خاصي اين خدمات را ارائه مي‌دهد و گاهي ممكن است اين پلتفرم در ميان بسياري از كارگزاري‌ها مشترك باشد. مانند نرم‌افزار متاتريدر (Metatrader) كه از معروف‌ترين نرم‌افزارهاي معاملات بازار فاركس است و توسط شركتي روسي‌ به نام MetaQuotes طراحي شده است.

آخرين نسخه اين نرم‌افزار بيش از 20 زبان مختلف دنيا از جمله فارسي را پشتيباني مي‌كند. به‌ طوركلي هر فرد مواردي مانند نوع ارز مورد معامله، قيمت انجام ‌شده معامله، حجم معامله و تعيين نوع عمليات (خريد يا فروش) را در اكانت نرم‌افزار معاملاتي خود مشاهده مي‌كند و كارگزاران در ازاي اين خدمات كارمزد معاملاتي  (Spread) دريافت مي‌كنند. همانطور كه گفتيم معاملات فاركس به ‌صورت جفت ارز انجام مي‌گيرد و همواره ارزش يا قيمت هر ارز در بازار فاركس با ارز ديگري تعيين مي‌شود. به‌ عنوان‌ مثال ارزش يورو بايد براساس ارز ديگري بيان شود. براي مثال قيمت يورو در مقابل دلار يعني هر يك يورو چه ميزان نسبت به دلار ارزش دارد، يا قيمت يورو در مقابل پوند يعني براي هر يك يورو چه مقدار پوند بايد پرداخت شود.

بيشتر بخوانيد:الگوي ادامه دهنده

لازم به ذكر است كه در زمان انجام معاملات در فاركس، مبلغي تحت عنوان حق كميسيون يا كارمزد از حساب معامله‌گر كسر مي‌شود. اين مبلغ با توجه به مواردي مانند حجم مبادلات و ميزان نقدينگي حساب تعيين مي‌شود. همچنين در صورت باز ماندن معامله مورد نظر تا روز بعد، مبلغي تحت عنوان سوآپ (Swap) با توجه به تفاوت نرخ بهره ارز يا دارايي پايه به حساب معامله‌گر افزوده يا از حساب وي كسر مي‌شود.

جفت ارزها با نماد اختصاري (ISO) دو ارز مشخص مي‌شوند مانند:

• EUR/USD (ميزان برابري يورو در مقابل دلار)
• GBP/USD (ميزان برابري پوند در مقابل دلار)
• USD/CHF (ميزان برابري دلار در مقابل فرانك سوئيس)
• USD/JPY (ميزان برابري دلار در مقابل ين ژاپن)

در حالت كلي جفت ارزها به سه دسته زير تقسيم مي‌شوند:

• جفت ارزهاي اصلي: بيشترين معاملات روزانه با اين جفت ارزها انجام مي‌شود.
• جفت ارزهاي فرعي: جفت ارزهايي كه دلار آمريكا در آن‌ها وجود ندارد.
• جفت ارزهاي غيرمعمول: جفت ارزهايي كه از يك ارز اصلي و يك واحد پول كشورهاي در حال توسعه تشكيل شده‌اند.

بازار فاركس چه ويژگي‌هايي دارد؟

در ادامه مهم‌ترين ويژگي‌هاي بازار فاركس براي شما تشريح شده است.

1- فعاليت شبانه‌روزي

از خصوصيات منحصربه‌‌فرد فاركس، كاركرد 24 ساعته و ساختار غيرمتمركز آن است. يعني از روز دوشنبه تا پايان روز جمعه، امكان تبادلات شبانه‌روزي وجود دارد. حجم تبادلات در زمان‌هاي مختلف بستگي به ساعت كاري كشورهاي مشاركت‌كننده در فاركس دارد. ارزها در بزرگترين بورس‌هاي سهام و بازارهاي سرتاسر جهان مانند زوريخ، هنگ‌كنگ، نيويورك، توكيو، فرانكفورت، لندن، سيدني و پاريس معامله مي‌شوند. هرگاه بازار در ايالات‌متحده بسته شود، روز كاري در توكيو و هنگ‌كنگ شروع مي‌شود. اين انعطاف زمان كار براي معامله‌گراني كه برنامه كاري پرمشغله‌اي دارند بسيار مناسب است زيرا لازم نيست نگران ساعات باز و بسته شدن بازار باشند و در هر ساعتي مي‌توانند معاملات خود را انجام دهند. لازم به ذكر است كه بهترين زمان براي سرمايه‌گذاري، ساعاتي از شبانه روز است كه در آن، فعاليت بازارهاي مختلف (مانند بازار آمريكا و اروپا) با يكديگر همپوشاني دارند.

بيشتر بخوانيد:رابطه شاخص قيمت مصرف‌كننده و بازار فاركس

2- داشتن اعتبار اهرمي بالا  (High Leverage)

يكي از نكات مهم در مورد نحوه انجام معامله در فاركس، وجود اعتبار اهرمي بالا است. براي شروع به ارائه توضيحاتي درباره مفهوم اعتبار اهرمي يا لوريج مي‌پردازيم. در بازار فاركس همانند بازار آتي در ايران براي انجام معاملات از طريق كارگزار (Broker) نيازي نيست تا مشتري تمام سرمايه لازم را در اختيار داشته باشد؛ بلكه تنها با پرداخت سهم كوچكي از حجم كلي معامله مورد نظر (معمولاً 1 تا 2 درصد) مي‌تواند اقدام به انجام آن معامله كند. به اين اعتبار اصطلاحا Leverage گفته مي‌شود. از آن جايي ‌كه معمولا ميزان نوسانات نرخ يك ارز در طول روز به ‌ندرت از يك يا دو سنت بيشتر مي‌شود، اگر از اين اعتبار در معاملات فاركس استفاده نشود، ميزان سود يا ضرر در معاملات بسيار پايين خواهد بود و جذابيتي براي سرمايه‌گذار در اين بازار ايجاد نخواهد شد.

اعتباري كه به ‌طور معمول در بازار فاركس وجود دارد برابر 1:100 (يك به صد)  يا 1:500 (يك به پانصد) است. يعني هر 1000 دلار از پول شما به ترتيب معادل صد هزار و پانصد هزار دلار خواهد بود. فرض كنيد كه كل سرمايه شما ده هزار دلار آمريكا باشد و اين پول را براي سرمايه‌گذاري در بازار سهام در نظر گرفته باشيد؛ بنابراين بزرگ‌ترين معامله‌اي كه مي‌توانيد انجام دهيد از كل پول شما تجاوز نخواهد كرد اما اگر با اين مقدار پول در بازار فاركس فعاليت كنيد مي‌توانيد تا صد برابر حجم سرمايه خود به معامله بپردازيد. در واقع با سرمايه اوليه ده هزار دلاري خود، مي‌توانيد تا سقف يك‌ ميليون دلار معامله كنيد. وجود لوريج بالا براي بسياري از افراد تازه وارد در بازارهاي مالي جهاني مي‌تواند در نگاه اول بسيار جذاب و وسوسه‌كننده باشد؛ زيرا ممكن است افراد اين تصور را داشته باشند كه با اين ميزان اعتبار اهرمي و يك معامله موفق مي‌توانند طي يك شب راه چندين ساله را طي كنند و به ثروت گزافي دست پيدا كنند. با اين حال كسي كه كمترين سابقه معامله در اين بازار را داشته باشد به‌ خوبي از ميزان ريسك آن و امكان از بين رفتن تمام سرمايه آگاه است. البته اعتبار اهرمي لزوما باعث زيان معامله‌گران نمي‌شود.

بايد به اين نكته توجه كرد كه معامله‌گري در بازارهاي مالي بيشتر از هر كسب‌ و كار ديگري نيازمند كسب دانش، تجربه و مديريت صحيح سرمايه است. به‌ عبارت ‌ديگر وجود داشتن يا نداشتن اعتبار معاملاتي قطعا تاثيري در موفقيت شما در بازارهاي مالي نخواهد داشت. اين جمله را به خاطر داشته باشد كه «اگر نمي‌توانيد بدون اعتبار اهرمي سود كسب كنيد، هرگز با اعتبار اهرمي نيز سود نخواهيد كرد». اگر مي‌خواهيد در بازار فاركس معامله كنيد، اعتبار اهرمي 1:100 را فراموش كنيد و ابتدا ياد بگيريد كه چگونه بايد معامله كرد.